Trong khuôn khổ Chương trình Hợp tác Đối tác Năng lượng Việt Nam – Đan Mạch giai đoạn 2020 - 2025 (DEPP3), Cục Điều tiết điện lực – Bộ Công Thương đã phối hợp với Đại sứ quán Đan Mạch tổ chức Hội thảo “Quy định nối lưới cho các hệ thống pin lưu trữ năng lượng ở Việt Nam” nhằm tạo cơ hội để các chuyên gia từ cơ quan vận hành lưới truyền tải Đan Mạch, Energinet, và Cục Điều tiết điện lực Việt Nam thảo luận những nghiên cứu và đề xuất cập nhật các quy định nối lưới của Việt Nam, tạo điều kiện cho việc tích hợp thành công các hệ thống pin lưu trữ năng lượng (BESS).

Quy định nối lưới có vai trò quan trọng trong việc tích hợp thành công các nguồn năng lượng tái tạo (NLTT) thường xuyên biến đổi. Các quy định chính xác và đầy đủ là tiền đề để đảm bảo vận hành lưới điện ổn định và đáng tin cậy. Đặc biệt khi tỷ trọng NLTT ngày càng lớn trong cơ cấu năng lượng của Việt Nam, tập trung vào xây dựng và hoàn thiện các quy định nối lưới là hết sức cần thiết.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Tuệ Quang - Phó Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực đã khái quát nhu cầu sử dụng điện của Việt Nam đến năm 2050. Cụ thể, theo quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII), nhu cầu điện toàn quốc tới năm 2030 vào khoảng 505 tỷ kWh. Để đáp ứng nhu cầu điện này dự kiến cần có khoảng 150.000 MW công suất nguồn điện. Quy hoạch điện VIII cũng đã định hướng phát triển cơ cấu nguồn điện theo hướng giảm dần các nguồn năng lượng hóa thạch. Dự kiến vào năm 2030 tổng công suất nguồn điện gió và điện mặt trời vào khoảng 41 GW, chiếm gần 27% công suất đặt toàn hệ thống.

“Mức độ thâm nhập trong hệ thống điện của các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời càng ngày càng gia tăng sẽ gây ra nhiều khó khăn trong công tác vận hành hệ thống điện và đòi hỏi phải áp dụng những giải pháp linh hoat trong vận hành. Một trong những giải pháp là phát triển pin lưu trữ năng lượng (BESS). Theo mục tiêu đặt ra trong quy hoạch điện VIII, hệ thống pin lưu trữ năng lượng đến năm 2020 dự kiến đạt công suất khoảng 300 MW, chiếm 0,2 tổng công suất nguồn điện (150.000 MW)”, ông Trần Tuệ Quang cho biết.

Tại Hội thảo, ông Vũ Đức Quang, Phó Giám đốc trung tâm đào tạo và Nghiên cứu phát triển, Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng điện 2 đã trình bày bày vai trò của BESS trong hệ thống năng lượng tương lai của Việt Nam. Theo đó, BESS sẽ giúp điều chỉnh giữa sản xuất và nhu cầu tiêu thụ, đặc biệt là giải quyết những thách thức của hệ thống điện miền Bắc. Đồng thời, cải thiện và tăng độ an toàn quản lý mạng lưới; gia tăng độ ổn định hệ thống điện khi tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng cao. Bên cạnh đó, BESS cũng đóng vai trò giảm sự cần thiết  bổ sung của nhà máy nhiệt điện, góp phần giải quyết các vấn đề của hệ thống truyền tải (điện áp, tần số, quá tải,..)

Đối với việc phát triển và ứng dụng BESS tại Việt Nam, ông Quang nhận định, về dài hạn cần đánh giá và dự báo nhu cầu phát triển BESS sử dụng các công nghệ khác nhau, dự báo nhu cầu phát triển BESS trên lưới điện cho từng khu vực. Đồng thời dự báo tình hình phát triển xe điện, xe lai, trong đó bao gồm cả đặc tính công nghệ, vì đây là loại hình tích trữ năng lượng (ESS) đặc biệt, được hình thành từ nhu cầu trong giao thông vận tải, và có tính độc lập nhất định với nhu cầu về năng lượng, nhưng lại là loại hình ESS có thể tham gia và đem lại tác động tích cực cho lưới điện. Bên cạnh đó, cần xây dựng chiến lược về nhân sự cho ngành lưu trữ năng lượng, trong đó bao gồm khâu nghiên cứu, đào tạo, trao đổi, huấn luyện ở các khía cạnh công nghệ, tài chính, quản trị, chính sách; Cũng như xây dựng lộ trình tham gia chuỗi cung ứng, sản xuất các hệ thống lưu trữ năng lượng phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Về mục tiêu ngắn hạn, Việt Nam cần chú trọng tăng cường hợp tác giữa nhà phát triển dự án, đơn vị cung cấp công nghệ và quản lý lưới điện để đánh giá lợi ích cũng như ưu điểm không thay thế được của BESS và tìm kiếm các mô hình kinh doanh, vận hành phù hợp. Mặt khác, ban hành các quy định cho phép các công nghệ BESS mới được tham gia vào thị trường điện, trong đó bao gồm quy định về quy mô, thông số kỹ thuật ứng với các loại hình ứng dụng một cách phù hợp, tạo ra thị trường riêng cho BESS với các quy định mới về các dịch vụ mới trên hệ thống điện nhằm tận dụng tối đa năng lực kỹ thuật của các hệ thống lưu trữ, chẳng hạn như dịch vụ đáp ứng tần số nhanh, dịch vụ đường dây truyền tải ảo v.v...

Trên cơ sở đó, xem xét quy định cho phép hệ thống lưu trữ được tham gia nhiều ứng dụng cùng lúc, kể cả dịch vụ phụ trợ hay kinh doanh năng lượng, nhằm tối đa hóa lợi ích BESS có thể mang lại để ban hành quy định về đánh giá, so sánh BESS với các loại hình nguồn truyền thống dựa trên nguyên tắc chi phí tối thiểu. Ngoài ra, ccafn hỗ trợ đầu tư BESS thông qua các chính sách, cơ chế hỗ trợ đầu tư hay trợ giá trên cơ sở xem xét lợi ích tổng hòa mà ESS đem lại, cũng như ban hành các chính sách phát triển BESS tại khu vực phụ tải.

Để làm rõ hơn vai trò của BESS trong hệ thống năng lượng, các đại biểu tham dự Hội thảo cũng được lắng nghe các đại diện phía Đan Mạch cập nhật và ví dụ về công nghệ BESS tại Châu Âu, trong đó chú trọng sự cần thiết của việc lưu trữ điện năng trong các kịch bản năng lượng tương lai, tạo cơ sở để xây dựng đề án kinh doanh và kích hoạt trên thị trường dịch vụ phụ trợ. Đồng thời, chia sẻ những kinh nghiệm của Đan Mạch về yêu cầu nối lưới cho nguồn phát dùng biến tần, bao gồm BESS.

Để phát triển BESS ở Việt Nam, ông Vũ Quang Đăng, chuyên gia tư vấn năng lượng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã trình bày những đề xuất cụ thể. Theo đó, Việt Nam cần BESS cho một hệ thống điện có tỷ trọng năng lượng tái tạo cao nhằm điều khiển tần số sơ cấp và tiết giảm phụ tải đỉnh. Tuy nhiên, đề xuất này cũng vướng phải không ít thách thức đến từ vấn đề thu hồi chi phí. Hiện tại, giá cả thị trường điện bị áp mức trần, sự chênh lệch giữa giá thấp điểm và cao điểm quá nhỏ để BESS có thể thu hồi chi phí từ chênh lệch giá.

Do đó, cách tiếp cận được đề xuất cho BESS thí điểm là phát triển BESS như một tài sản chịu sự quản lý của nhà nước, được bao gồm trong chi phí sản xuất đã được phê duyệt. Để làm được điều này ADB mong muốn Bộ Công Thương, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước và các cơ quan chức năng khác thẩm định Đề cương dự án, cho phép EVN nghiên cứu đầu tư dự án BESS, cũng như đề xuất quy định đấu nối kỹ thuật (quy định về nối lưới), đề xuất cơ chế, chính sách (giá dịch vụ phụ trợ, thị trường điện), lộ trình và kế hoạch hành động cụ thể về BESS.

Trong khuôn khổ Hội thảo, các đại biểu đã được lắng nghe ông Andreas Sejr Andersen (Cục năng lượng Đan Mạch) công bố tiến độ triển khai báo cáo xây dựng các quy định nối lưới cho BESS với các nội dung chính bao gồm: Hiện trạng hệ thống điện Việt Nam; Quy định của Đan Mạch và những cập nhật hiện nay; Yêu cầu cơ bản liên quan đến vận hành BESS trong hệ thống điện; Xác định phạm vi thiết kế cho các tính năng được chọn; Yêu cầu chung đối với mô hình mô phỏng hệ thống điện. Bên cạnh đó, ông Andreas Sejr Andersen cũng đưa ra những khuyến nghị cụ thể dành cho các nhà máy và dành cho hệ thống điện để phát triển BESS trong tương lai.

Cuối chương trình, các đại biểu đã tập trung trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về quy định nối lưới cho các hệ thống pin lưu trữ năng lượng ở Việt Nam. Nhiều ý kiến cho rằng để có thể tích hợp được loại hình này vào hệ thống điện thì cần thiết phải rà soát các quy định về đấu nối lưới điện, xây dựng các quy trình mới, bổ sung một số chi tiết vào các quy định hiện có để phù hợp với khả năng vận hành của hệ thống pin lưu trữ năng lượng. Những nội dung thảo luận tại Hội thảo có ý nghĩa rất quan trọng, tạo cơ sở để các đơn vị quản lý tiếp tục cũng cố tài liệu nghiên cứu, xác định những nội dung cần thiết cho việc xây dựng các quy định về tích hợp hệ thống pin lưu trữ năng lượng BESS tại Việt Nam.